De te vroeg geboren baby mist een periode van rust en ontwikkeling die andere kinderen nog in de baarmoeder doorbrengen. Daarnaast komt de te vroeg geboren baby vaak op een afdeling neonatologie waar het nogal eens het tegendeel van rust is. Waarom is die rust zo belangrijk? In het laatste trimester van de zwangerschap (25-40 wk) vindt een enorme groei en ontwikkeling van de hersenen plaats. Deze ontwikkeling van het aantal hersencellen en de verbindingen gaat minder goed als er te veel prikkels van geluid, licht en aanraking zijn.
Het is onvermijdelijk dat deze baby die de prikkels van de omgeving nog niet goed aan kan snel overprikkeld raakt.
De volgende maatregelen zijn goed om te nemen:
- Dempen van harde geluiden, stemmen en piepende signalen, klappende deksels
- Nabootsen van de foetale houding met nestjes van materialen of handen tijdens het dragen
- Respect voor eigen ritme van het kind van slapen en waken, zodat de verzorgende handelingen niet plaats vinden in de diepe slaap. Deze diepe slaap is essentieel voor rijping van de hersenen
- Ouders indien mogelijk zoveel mogelijk het kind laten verzorgen.
- Het veelvuldig aanraken en wisselen van houding beperken.
Wat is overprikkeling?
Een ernstig en onderschat probleem. Overprikkeling voor geluid is het meest voorkomend. Wanneer je geluiden rondom je niet meer kunt filteren ontstaat een golf van geluid die je voortdurend overspoelt. Vermoeiend, ziekmakend en voor velen de reden om zo veel mogelijk in de rust van de veilige eigen omgeving te blijven.
“Vergelijk overprikkeling met een rit in de achtbaanrit terwijl je een symfonie moet dirigeren; van elke muzikale partij de noten moet volgen, tegelijkertijd een film kijkt én de vertaling en ondertiteling moet bedenken.”
Gevolgen overprikkeling
- Overmatig veel prikkels → Informatie opnemen wordt nagenoeg onmogelijk
- Veel prikkels → Focussen en leren wordt moeilijk
- Prikkelarme omgeving → Informatie opnemen, gedachten ordenen gaat goed
Sensorische, emotionele, cognitieve overprikkeling
Sensorisch houdt in dat alle informatie die via de zintuigen de hersenen bereiken niet of slecht gefilterd worden. Zo komen achtergrondgeluiden even hard binnen als de stem van je gesprekspartner. Ook jouw gevoel, gedachten, het tempo waarin je informatie moet verwerken en de hoeveelheid informatie die je aangeboden krijgt kunnen uiterst vermoeiend en zelfs
- gezichtsvermogen – zien
licht, patronen, kleuren, flitsende beelden, bewegende beelden. - gehoor – horen
geluid, achtergrondgeluid, geen gesprek kunnen voeren in rumoer. - tastzin – voelen
je kleding voelen, aanrakingen. - reukzin – ruiken
elke geur kan versterkt binnen komen. - smaakzin – proeven
smaak kan versterkt zijn. - nociceptie – pijn voelen
de pijnbeleving kan versterkt zijn. - thermoceptie – warmte of kou voelen
- evenwichtszin – evenwicht proprioceptie
hieronder vallen ook bewegingen en lichaamshouding bewustzijn.
Cognitie – wat we leren kennen door zintuigen
Alle informatie die je hersenen moeten verwerken. Van horen, zien, zeggen, wat je moet doen tot je gedachten en emoties en een volle dagtaak of volle agenda. Alles wat nog af moet.
Kapotte filtering
Alle prikkels komen met dezelfde kracht binnen, belangrijke en onbelangrijke. Zonder filter. Alle prikkels staan in de ‘file’ tot ze – te traag – verwerkt worden.
Omleiding = vertraging
Als de prikkels door de hersencellen om het letsel geleid moeten worden, vindt er vertraging plaats in het waarnemen. Dat is niet alleen als er een focaal, plaatselijk letsel is. Ook bij diffuus letsel, verspreid over de hersenen. Het duurt ook langer voordat prikkels geïnterpreteerd worden. Dat is een van de redenen waardoor iemand met hersenletsel overspoeld kan worden door prikkels. Dit wordt vertraagde informatieverwerking genoemd. Er staan meer prikkels in de wachtstand dan er verwerkt kunnen worden. Zoals een pc die vastloopt als er geen snelle processor in zit.
Gefragmenteerde waarneming – hyperselectie
Veel mensen met overprikkeling door hersenletsel nemen elk los detail waar. Het is lastig om verbanden te zien tussen details en om het geheel te zien, te overzien of te beluisteren. Dat kan zowel op het auditieve als visuele vlak zo zijn. Zolang er één geluidsprikkel wordt aangeboden, het gesprek centraal is en er geen muziek op de achtergrond speelt, is er geen probleem met geluid. Maar is er geroezemoes op de achtergrond of heftiger achtergrondgeluiden dan loopt het spaak in de verwerking van de prikkels. Dit kan ook op het visuele vlak gebeuren. Mensen kunnen het niet negeren en zien ongewild alle details. Van elke druppel op de voorruit van de auto bij regen én de ruitenwisser tot ieder individu in een grote groep en elk steentje op een kasseienweg.
Vervormde verwerking
Hyperacusis (te veel horen), cerebrale visus stoornissen (CVI), dubbelzien, wisselend scherp zien, dieptes kunnen immens worden of juist niet, ruimtes kunnen groter geobserveerd worden of juist kleiner. Agnosie, niet de juiste betekenis weten van bijvoorbeeld voorwerpen, geluiden en geuren, valt ook onder vervormde verwerking.
Omgaan met Overprikkeling
- Op de plaats rust
Terug naar al dat verkeer van de A4 op ons landweggetje. Duurt het niet te lang, dan kun je het wellicht behappen. Houdt de drukte aan, komen er meer prikkels bij, dan raak je ernstig overprikkeld. Rust nemen – en geven – is dan de enige oplossing. - Herkennen en erkennen
Het leven na hersenletsel kan zo veranderd zijn dat je de logica van gevolgen en oorzaken weer moet leren kennen. Het nog niet kúnnen accepteren dat bepaalde zaken niet meer kunnen zoals voor het letsel, kan het verdriet (stress of irritatie, onmacht tot zelf agressie) bij overprikkeling verergeren. Het woord overprikkeling op zich is bij velen niet eens bekend. - Mild hersenletsel, grote impact
Vergis je niet, ook een zogenoemde kleine beroerte of zelfs een hersenschudding, kan grote gevolgen hebben. Na verloop van tijd bemerk je dingen als snel oplopende irritaties bij normale, huiselijke geluiden. Daarbij komen gevoelens van onmacht, boosheid, verdriet en frustratie. Om over rouwverwerking nog maar niet te beginnen. De wereld verandert niet. Het enige wat je kunt doen is jouw zorgen delen en begrip vragen. - Eigen plek creëren
Een prikkelarme omgeving kun je niet afdwingen. Een plekje voor jezelf wel. Niet alleen een fysieke ruimte waar je alleen kunt zijn om tot rust te komen. Ook de dagen gestructureerd invullen, met voldoende pauzemomenten en een overzichtelijke weekindeling. En een dag nietsdoen? Aanrader! - Programma’s prikkelregulatie
Professionals als ergotherapeuten, neuropsychologen en woonbegeleiders bieden regelmatig prikkel-regulerende programma’s aan. Deze zijn zeker aan te raden maar bedenk dat de mens met NAH en prikkelovergevoeligheid de ware professional is. Help hen helpen door jouw verhaal te vertellen en vergeet onze enquête niet. - Nut en beperkingen
In diverse revalidatiecentra leer je langzaam aan met meer prikkels om te gaan. Dat kan zijn in een nagebouwde supermarkt maar ook het oefenen van strategieën om te leren plannen, het overzicht te bewaken en de veelheid aan prikkels gedoseerd toe te laten. Nuttige zaken, toch is voor velen een prikkelarm leven leiden de enige oplossing. Thuis. Zodra je echter te maken krijgt met ziekenhuisopname, verbouwing of narigheid in de directe omgeving dan kun je hoeveelheid prikkels niet meer controleren. Dit kan acute uitputting tot gevolg hebben. - Vind jouw balans
Deel je zorgen en geef je grenzen aan! Ons eerste advies. Maak de mensen om je heen bewust van jouw overgevoeligheid voor prikkels. Samen sta je sterker en met elkaar vind je de juiste balans. Zorg zelf voor voldoende rust, creëer letterlijk en figuurlijk ruimte voor jouw behoeften en behoud regelmaat. Maak je persoonlijke Rust-Ruimte-Regelmaat strategie en informeer je naasten. Alleen door gedoseerd prikkels toe te laten en dit af te wisselen met prikkelarme hersteltijden vind je jouw balans.
Via: Project Overprikkeling en Baby-Peuter-Kinderfysiotherapie
Lees ook:
Highly Sensitive Person (HSP)
Lotgenotencontact:
HSP – hooggevoelig in Nederland (besloten Facebookgroep)
